Kartki świąteczne

Wysyłanie kartek świątecznych posiada długą tradycję. Pierwsze zostały zilustrowane przez J. Chorsleyom i przedstawiały sytuacje dobrych Bożonarodzeniowych uczynków. W Polsce obyczaj ten pojawił się w XIX wieku. W tym trudnym dla kraju okresie pełnił funkcję podtrzymywania rodaków na duchu. Zorganizowano wtedy konkurs na nowe określenie tego sposobu składania życzeń. I tak dzięki Henrykowi Sienkiewiczowi świąteczne kartki nazywamy dziś pocztówkami. W dobie nowych technologii niestety zanika kultywowanie świątecznych tradycji. Wysyłanie kartek świątecznych zostaje wypierane przez wiadomości tekstowe i multimedialne. A one w żadnej mierze nie dają takiego uroku, co tradycyjne kartki pocztowe!


Jednak początki wysyłania kartek sięgają dalekiego Egiptu, gdzie ludzie pisali życzenia świąteczne na papirusie lub w Chinach , gdzie wysyłano życzenia na czerwonym tle przypominającym obchody Nowego Roku. W Europie w 15 wieku zaczęto produkować kartki ręcznie, nie tylko na Boże Narodzenie, ale także z okazji Walentynek.

Jak widzicie, historia kartek sięga bardzo daleko. Jednak pierwszą oficjalną kartkę wysłano z Anglii. Wiąże się z tym ciekawa historia. Henry Cole był biznesmenem, który robił swoje kartki dla społeczności. Każdego roku, wysyłał życzenia świąteczne, które pisał ręcznie. Życzył im Wesołych Świąt i Szczęśliwego Nowego Roku.

Po kilku latach znudziły mu się kartki pisane i chciał je ulepszyć. W roku 1843 poprosił malarza Johna Callcotta Hersleya, aby ten mu namalował obrazek, na którym była szczęsliwa rodzina, siędząca przy wigilijnym stole i był dopisany tekst: „Wesołych Świąt i szczęśliwego nowego roku”.

Kartka została powielona w drukarni i była sprzedawana za 1 szylinga.



Kartka świąteczna projektu J. Callcotta Horsleya dla Sir Henry'ego Cole'a (1843)


Angielskie kartki, które poprzedziły pocztówkę Sir Cole’a, przez długi czas rzadko przedstawiały zimowe lub religijne sceny. Na większości z nich można było za to zobaczyć kwiaty, wróżki oraz motywy, które miały przede wszystkim przypominać odbiorcą o rychłym nadejściu wiosny. W 1873 roku masową produkcją kartek zajęła się firma Prang and Mayer, która później spopularyzowała kartkę również w Ameryce.

W dalszych latach, popularność kartek rosła a ich forma ewoluowała. Na początku XX wieku wielu producentów papeterii podchwyciło pomysł na produkcję pocztówek. W 1913 roku powstała do dziś szeroko rozpoznawalna firma Hallmark , która odniosła sukces dzięki zwyczajowi wysyłania kartek do żołnierzy walczących w I wojnie światowej. W tym samym czasie popularne stało się również tworzenie własnych, ręcznie wykonanych kartek, które przekazywane były z rąk do rąk.

W połowie XX wieku znacznie powszechniejsze stały się kartki przedstawiające bardziej sentymentalne zimowe lub religijne motywy. W tym okresie kartki zaczęły być wykorzystywane również przez organizacje charytatywne, które sprzedają je w celu zbierania funduszy.

Warto zauważyć, że wraz ze zwyczajSama tradycja wkrótce zyskała ogromną popularność również poza Wielką Brytanią. Od imperialnej Rosji po Stany Zjednoczone i Japonię oraz całą Europę, ludzie tradycyjnie odwiedzali swych bliskich pierwszego dnia po Bożym Narodzeniu oraz w Nowy Rok. W przypadku nieobecności domowników odwiedzający zwykle pozostawiali kartkę z zapisanymi na niej życzeniami. Kartka świąteczna szybko zyskała popularność na całym świecie jako bardziej praktyczna alternatywa odwiedzin.

W 1875 roku niejaki Louis Prang, pruski litograf, który wyemigrował do Bostonu, stworzył pierwszą w Stanach Zjednoczonych kartkę świąteczną. Wprowadził również innowacje do procesu druku kartek. Wcześniej kartki drukowano w czerni i bieli, a dopiero później malowano ręcznie – w efekcie ich cena była wysoka. Louis Prang, który poznał technikę chromolitografii w Niemczech, był w stanie drukować kartki w dużo większych nakładach. Tym samym sprawił, że stały się dostępne dla szerszej grupy nabywców.

Z drugiej strony globu pod koniec XIX wieku rosyjscy handlowcy rozpowszechnili ten zwyczaj w Rosji, kupując kartki bez tekstu i dopisując na nich życzenia odręcznie w języku rosyjskim. Wtedy stało się to, co zazwyczaj dzieje się, gdy określone zjawisko dociera do różnych zakątków świata – ewolucja czy dostosowanie zwyczaju w sposób charakterystyczny dla danego regionu.

Przemysł kartek z życzeniami w znanym nam dziś kształcie zapoczątkowała w 1915 roku amerykańska spółka The Hall Brothers. Firma doszła do wniosku, że rozmiar wizytówki nie pozwala nadawcom wyrazić wszystkiego, co chcieliby napisać. Dlatego The Hall Brothers zmienili format kartki – nowy miał 10 na 15 centymetrów. Kartka składana była na pół i wkładana do koperty. Do tworzenia kartek firma zapraszała w kolejnych dekadach wybitnych malarzy, takich jak Norman Rockwell czy Salvador Dalí. Nowy format natychmiast okazał się sukcesem.

Jednocześnie w Rosji rewolucja kulturowa 1917 roku przerwała tradycję wysyłania kartek świątecznych. Zwyczaj powrócił w latach 40., gdy w Związku Radzieckim pojawiła się kartka z życzeniami noworocznymi. Kartki (często z motywami wojennymi) powstawały, by informować naród radziecki o zwycięstwach nad armią nazistowską. Dopiero po śmierci Stalina powrócono do bardziej tradycyjnych wzorów kartek z motywami Dziadka Mroza, bałwanka, choinki itp. Kartki nadal jednak pozostawały pod silnym wpływem działań propagandowych. Umieszczane na nich motywy odnosiły się do ważnych wydarzeń danych czasów np. podboju kosmosu lub wypraw na Antarktydę. Obecnie kartki z życzeniami noworocznymi nadal pozostają popularne w Rosji i krajach słowiańskich.

W erze globalizacji w większości krajów na świecie żywa jest tradycja wysyłania kartek z życzeniami. Aby poznać społeczne wymogi dotyczące wysyłania kartek w różnych krajach, poprosiliśmy o porady naszych ekspertów z całego świata.

WYCZUCIE CZASU

Większość naszych ekspertów zgodnie określa czas wysyłki kartek z życzeniami: należy je wysłać na początku grudnia, ponieważ w żadnym wypadku nie powinny dotrzeć do adresata dopiero po Nowym Roku. Są jednak pewne odstępstwa od tej reguły.

Obowiązują one w krajach o ortodoksyjnych korzeniach np. w Rosji, na Ukrainie czy w Gruzji. Nasza ekspertka, Elena Berezina, wyjaśnia: „Rosja obchodzi ortodoksyjne Boże Narodzenie 7 stycznia, więc wysyłanie kartek pod koniec grudnia jest całkowicie naturalne”.

Wraz ze zwyczajem wysyłania kartek do bliskich, pojawił się również zwyczaj wysyłania „oficjalnych” kartek świątecznych. W 1840 roku pierwsza taka kartka została stworzona na prośbę brytyjskiej rodziny królewskiej. Ta praktyka podchwycona została przez amerykańską głowę państwa prawie 100 lat później.


Kartka świąteczna wysłana przez prezydenta Lyndona Johnsona w 1964 roku





Kartka z życzeniami z motywem zimowym na papierze Invercote dla Iggesund projektu Santoro Graphics, UK






Kalendarz na papierze Olin Smooth White projektu Ann Maelfeyt dla An Brysse, wydrukowany przez Puntgaaf Gedrukt, Belgia






Życzenia pysznego i oryginalnego nowego roku”, boxset wydrukowany na papierze Curious Metallics Chartreuse, projekt: Ingrid Picanyol Studio, Hiszpania






2019 kartka okolicznościowa projektu Hélène Nounou dla Kering wydrukowana na papierze Keaykolour



Kolejnym wyjątkiem jest Francja. Jak wyjaśnia nasz ekspert Jérôme Noyelle, „we Francji można bez problemu przesyłać życzenia aż do końca stycznia. Często otrzymujemy kartki z życzeniami powodzenia z okazji zakończenia roku już po Nowym Roku”.










W Japonii czas wysyłki kartki ma ogromne znaczenie. Kartki z okazji Nowego Roku (zwane nengajo) muszą być dostarczone dokładnie 1 stycznia. Aby umożliwić taką czasową synchronizację, japońskie urzędy pocztowe oferują klientom możliwość przechowania kartek do konkretnego dnia i dostarczenie ich wszystkich właśnie 1 stycznia. Brak odpowiedzi na nengajo jest wyjątkowo źle widziany. Jeśli więc otrzymamy kartkę od osoby, do której sami jej nie wysłaliśmy, powinniśmy wysłać kartkę do tej osoby najpóźniej do dnia 7 stycznia. Należy jednak pamiętać, by nie wysyłać kartki rodzinie, która straciła w mijającym roku bliską osobę.

Wysłanie kartek z życzeniami na początku grudnia jest zasadniczo bezpiecznym rozwiązaniem. Natomiast zasada ta nie dotyczy Chin, Wietnamu i Korei, które obchodzą Nowy Rok w lutym, ani te Kambodży i Laosu, które świętują w kwietniu. Należy więc uwzględnić odmienne reguły dotyczące większości krajów azjatyckich.


STYL
W dobie Pinteresta, style kartek wydają się być coraz bardziej jednorodne, niemniej w poszczególnych krajach można wyróżnić ich pewne specyficzne elementy. W Japonii kartki nengajo tradycyjnie przedstawiają wizerunek zwierzęcia z zodiaku nadchodzącego roku – zwykle na pastelowym tle.



W Stanach Zjednoczonych rozpowszechniła się tendencja do umieszczania na kartkach noworocznych inspirujących cytatów. Natomiast we Francji obrazy na kartkach zwykle nie odnoszą się do świąt Bożego Narodzenia, lecz zawierają noworoczne życzenia szczęścia i pomyślności.

O tym, jak wyglądają kartki na Litwie, opowiedziała nam Daiva Mažvilaitė-Varnienė: „Bardzo popularny jest papier metaliczny, chociaż obserwujemy rosnący trend stosowania papieru z naturalną powierzchnią i w naturalnych barwach. Dominują jasne kolory i delikatne wzory. Unikamy papieru z połyskiem, druku z lakierem UV czy złocenie”.

Saskia Rautzenberg tymczasem opowiada, że „w Niemczech panuje trend stosowania dobrej jakości papieru z prostymi wzorami w kolorach typowo świątecznych, ale bez przesadnych zdobień i efektów”.

W Hiszpanii Raquel Palencia obserwuje tendencje tworzenia innowacyjnych projektów, w których papier staje się nośnikiem wrażeń sensorycznych.

W Rosji na kartkach nie pojawiają się co prawda życzenia świąteczne, ale ich ilustracje często odnoszą się do tradycyjnych motywów świątecznych i zimowych. Ponadto nasi eksperci zapewniają, że w Rosji – nawet jeśli nie wysłaliśmy życzeń noworocznych – nie ma powodu do zmartwienia, ponieważ w tym kraju znacznie ważniejszą dla firm okazją do komunikacji jest Dzień Kobiet.


Stosując się do powyższych porad, możecie bezpiecznie wysyłać życzenia swym klientom na całym świecie. Dodajmy tylko, że na przestrzeni lat zauważyliśmy, że niektóre firmy tak bardzo koncentrują się na wyścigu kreatywności, że na swych kartkach z życzeniami zapominają umieścić życzeń. W okresie zwiększonego dystansu społecznego wysyłanie kartek z życzeniami jest zdecydowanie wskazanym sposobem komunikacji z klientami, ale nie zapominajmy o umieszczeniu na nich odpowiedniego przekazu. Sensoryczne wrażenia przenoszone przez papier mogą być świetną formą odnowienia kontaktu po ostatnich miesiącach – z zainteresowaniem będziemy obserwować projekty, jakie pojawią się w okresie, w którym wrażenia te są pożądane bardziej niż kiedykolwiek.


Nie ma pewnie pośród Was osoby, której ten zwyczaj nie byłby znany. Domyślam się jednak, że niewiele z Was wie skąd się wziął ten zwyczaj. Jego początki miały miejsce w Anglii w 1943 r. Przyczynił się do tego sir Henry Cole, pierwszy dyrektor Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, który miał wielu znajomych, więc w każde święta musiał mnóstwo czasu poświęcić na wypisywanie listów z życzeniami. Wpadł wreszcie na pomysł by u znajomego malarza zamówić rysunek z wypisanymi życzeniami a następnie powielić go w drukarni i rozesłać do znajomych.



Pierwsze kartki wysyłane były w kopertach. Ludzie przekonywali się do tej formy korespondencji bardzo powoli. Prawdziwą rewolucją było dopiero wprowadzenie kartek pocztowych nie wymagających kopert, które szybko zyskały ogromną popularność. Początkowo jednak funkcjonowały one jedynie w obiegu lokalnym. Dopiero od 1 lipca 1875 r. zostały dopuszczone do obiegu międzynarodowego. Od tego momentu już błyskawicznie nastąpił rozwój tego rodzaju korespondencji. W 1875 r. kartki pojawiły się poza Europą. Pierwsza amerykańska kartka świąteczna zaprojektowana została w Bostonie. Tam także przy tej okazji został zorganizowany konkurs na świąteczny motyw zdobniczy.

Nazwa, którą obecnie się posługujemy też jak możecie się domyślić nie funkcjonowała od razu. Była ona wynikiem konkursu organizowanego w Warszawie w 1900 r.. Podczas jego trwania jury wybierało pośród pięciu propozycji. Wśród nich znalazły się: "liścik", "listówka", "otwartka", "pisanka" oraz "pocztówka". Ta ostatnia zwyciężyła i funkcjonuje do dziś a pomysłodawcą był Henryk Sienkiewicz.